5.    از آیه:     «اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّکَ الَّذی خَلَقَ» (علق/1)

می فهمیم: کار فرهنگی باید با نام خدا و برای خدا باشد.

6.    از آیه:     «فَاسْتَقِمْ کَما أُمِرْت» (هود/112)

می فهمیم: باید در کار فرهنگی پایدار و مقاوم باشیم و آن را به خاطر اهداف دیگر رها نکنیم. اگر می بینیم بعضی از بزرگان وصیت می کنند که در مدرسه و یا کتابخانه خود دفن شوند، برای آن است که بگویند عمرم را پای این مدرسه و کتابخانه دادم.

7.    از آیه:     «لِمَ تَقُولُونَ ما لا تَفْعَلُون» (صف/2)

می فهمیم: مسئولین فرهنگی باید خود به آنچه می گویند و می نویسند عمل کنند. وگرنه عالم بی عمل، درختی بی ثمر خواهد بود.

8.    از آیه:     «رَبِّ اشْرَحْ لی صَدْری » (طه/25)

می فهمیم: کار فرهنگی نیاز به روح بزرگ دارد، زیرا اولین درخواست حضرت موسی از خداوند بعد از رسیدن به نبوت تقاضای سعه ی صدر بود.

9.    از آیه:     «لَوْ کُنْتَ فَظًّا غَلیظَ الْقَلْبِ لاَنْفَضُّوا مِنْ حَوْلِک» (آل عمران/159)

می فهمیم: کسانی که کار فرهنگی می کنند، باید از دلی نرم و خلقی عالی برخوردار باشند.

10.    از آیه:     «وَ ما أَنَا مِنَ الْمُتَکَلِّفین» (ص/86)

می فهمیم: مسئولان فرهنگی باید افرادی بی تکلف و بی توقع باشند.

11.    از آیه:     «وَ اخْفِضْ جَناحَکَ لِمَنِ اتَّبَعَکَ مِنَ الْمُؤْمِنین» (شعراء/215)

می فهمیم: مسئولان فرهنگی باید نسبت به زیردستان خود متواضع باشند.

ص: 3

12.    از آیه:     «وَ قُلْ رَبِّ زِدْنی عِلْما» (طه/114)

می فهمیم: مسئولان فرهنگی باید دائماً در فکر رشد علمی باشند و خود را فارغ التحصیل ندانند.

13.    از آیه:     «إِنَّا أَنْزَلْناهُ فی لَیْلَةِ الْقَدْر» (قدر/1)

می فهمیم: انتخاب زمان مناسب در کارهای فرهنگی مهم است، نزول قرآن در شب قدر بوده که به قول قرآن «لیلة مبارکه» و «خیرٌ من الف شهر» است. حضرت موسی نیز زمان مناظره با ساحران را روز عید «یوم الزینة» قرار داد تا مردم هم شاد باشند و هم بیدار!

14.    از آیه:     «وَ ثِیابَکَ فَطَهِّرْ» (مدثر/4)

می فهمیم: مسئولان فرهنگی باید از پاکیزگی و آراستگی لازم برخوردار باشد.

15.    از آیه:     «وَ إِنَّکَ لَعَلی خُلُقٍ عَظیمٍ» (قلم/4) و آیه: «لَکُمْ فی رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَة» (احزاب/21)

می فهمیم: کسی که در فکر ارشاد مردم است، باید از کمالات اخلاقی برخوردار باشد، تا برای دیگران الگو قرار گیرد.

16.    از آیه:     «وَ لَقَدْ یَسَّرْنَا الْقُرْآنَ لِلذِّکْر» (قمر/17،22، 32، 40)

می فهمیم: مباحث فرهنگی باید به نحوی روان و آسان القاء شود، که عوام بفهمد؛ «بَیانٌ لِلنَّاس» (آل عمران/138) و خواص بپسندد. «قَوْلاً سَدیدا» (نساء/9)

ص: 4

17.    از آیه:     «لَسْتَ عَلَیْهِمْ بِمُصَیْطِرٍ» (غاشیه/22) و آیه: «لا إِکْراهَ فِی الدِّین» (بقره/256)

می فهمیم: تغییر فرهنگ و فکر مردم باید با آزادی و انتخاب و آگاهانه و عاشقانه باشد، نه با زور و استبداد. این فرعون بود که به پیروان موسی می گفت: «چرا بدون اجازه من به او ایمان آوردید.» «آمَنْتُمْ بِهِ قَبْلَ أَنْ آذَنَ لَکُم» (اعراف/123)

18.    از آیه:     «مَحَبَّةً مِنِّی» (طه/39)

می فهمیم: محبوبیت واقعی از طرف خداست، نه آنکه با زرق و برق و دکور و ژست و تابلو و ساختمان و لباس و ماشین و ابزار مُدرن بدست بیاید.

19.    از آیه:     « ادْعُ إِلی سَبیلِ رَبِّکَ بِالْحِکْمَةِ وَ الْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ وَ جادِلْهُمْ بِالَّتی هِیَ أَحْسَن» (نحل/125)

می فهمیم: راه کار فرهنگی، بهره گیری از منطق و استدلال و موعظه و در مواردی جدال نیکو است.

20.    از آیه:     «فَقَدْ لَبِثْتُ فیکُمْ عُمُرا» (یونس/16)

می فهمیم: خوش سابقه بودن مسئول فرهنگی، در اثرگذاری کار او نقش مهمی دارد.

23.    از آیه:     «لا تَمُدَّنَّ عَیْنَیْکَ إِلی ما مَتَّعْنا بِهِ أَزْواجاً مِنْهُمْ» (حجر/88)

استفاده می شود: رهبران فکری و اخلاقی جامعه نباید چشم به امکانات و تجملات دیگران بدوزند.

24.    از آیه:     «قُلْ إِنْ أَدْری» (جن/25)

استفاده می شود: در مواردی که چیزی را نمی دانیم، با کمال شجاعت و صراحت اعلام کنیم که من این را نمی دانم.

25.    از آیه:     «قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً» (انعام/90)

استفاده می شود: یکی از شرایط نفوذ کلام آن است که از مردم انتظار مالی نداشته باشیم. (اگر کمک کردند «الحمدلله» و اگر نکردند «الله اکبر») اگر هدف، امرار معاش و اشتغال شد، فرد درآمد خود را با درآمد دیگران مقایسه می کند و گرفتار پشیمانی و نارضایتی و تغییر کار می شود.

26.    از آیه:     «هُوَ أَفْصَحُ مِنِّی» (قصص/34)

استفاده می شود: هرگاه متوجه شدیم دیگری از ما موفق تر است، او را مطرح کنیم و از اقرار به فضل دیگران نترسیم.

27.     از آیه:     « اذْهَبا إِلی فِرْعَوْن» (طه/43)

استفاده می شود: در مواردی نباید به تنهایی اقدام کرد، بلکه باید اول همفکر و یار پیدا کرد و سپس حرکت کرد.

ص: 6

28.    از آیه:    «وَ إِذْ أَخَذَ اللَّهُ مِیثَاقَ النَّبِیِّنَ لَمَا ءَاتَیْتُکُم مِّن کِتَابٍ وَ حِکْمَة...» (آل عمران/81)

که می فرماید: خداوند از انبیاء میثاق و پیمان گرفت که امروز به شما کتاب و حکمت دادم، ولی اگر بعداً پیامبری آمد، شما باید به او ایمان آورید و او را یاری کنید. استفاده می شود که هر مسئولی باید آمادگی روحی برای استعفاء خود و پذیرفتن دیگری را داشته باشد، گرچه در عمل چنین صحنه ای پیش نیاید. خداوند این میثاق شدید را گرفت و حتی پرسید آیا اقرار می کنید؟ «أَقْرَرْتُمْ» گفتند: بله! «قَالُواْ

أَقْرَرْنَا»

29.    از آیه:     «وَ لَمْ یَجْعَلْ لَهُ عِوَجاً» (کهف/1)

می فهمیم:  در مسئولین فرهنگی نباید هیچگونه کژی و انحراف باشد.

30.    از آیه:     «لا أَعْبُدُ ما تَعْبُدُونَ» (کافرون/2)

می فهمیم: باید در برابر دعوت به سازش با قاطعیت برخورد کنیم.

 

31.    از آیه:     «وَ صَلِّ عَلَیْهِمْ» (توبه/103)

می فهمیم: باید در کار فرهنگی، به افراد اهل پذیرش، آرامش و امید داد.

32.    از آیه:     «وَ إِنْ أَحَدٌ مِنَ الْمُشْرِکینَ اسْتَجارَکَ» (توبه/6)

می فهمیم: باید به مخالفان، فرصت تحقیق و مطالعه و بررسی بدهیم و علاوه بر مهلت، امنیت آنان را نیز تأمین کنیم.

33.    از آیه:     «حَریصٌ عَلَیْکُم» (توبه/128)

می فهمیم: سوز و شور، لازمه کار مسئول کار فرهنگی است.

ص: 7

34.    از آیه:     «وَ ما أَنَا بِطارِدِ الَّذینَ آمَنُوا» (هود/29)

استفاده می شود: در مسیر کار فرهنگی، نباید برای جلب افراد پرتوقع و اشراف، فقراء و محرومین را از خود دور کنیم.

35.    از آیه:     «وَ لا تَمْنُنْ تَسْتَکْثِر» (مدثر/6)

استفاده می شود: مسئول فرهنگی باید خود را از منت گذاردن و فزون طلبی دور کند.

36.    از آیه:     «قُلْ هاتُوا بُرْهانَکُمْ» (بقره/111)

می فهمیم: باید با مخاطبین، منطقی و استدلالی گفتگو کنیم.

37.    از آیه:     «فَسِیرُواْ فیِ الْأَرْض» (آل عمران/137)

استفاده می شود: باید از تجربه تاریخ بهره گیریم.

38.    از آیه:     «وَ إِنْ مِنْ أُمَّةٍ إِلاَّ خَلا فیها نَذیر» (فاطر/24)

استفاده می شود: تاریخ کار فرهنگی، برابر تاریخ زندگی بشر است.

39.    از آیه:     «وَ مَنْ أَحْسَنُ قَوْلاً مِمَّنْ دَعا إِلَی اللَّهِ» (فصلت/33)

استفاده می شود: دعوت به راه خدا بهترین کارها است.

40.    از آیه:     «وَ مَنْ أَحْیاها فَکَأَنَّما أَحْیَا النَّاسَ جَمیعاً» (مائده/32)

می فهمیم: که ارزش کار فرهنگی روی یک نفر، برابر است با حیات یک جامعه.

42.    از آیه:     «کِتابٌ أَنْزَلْناهُ إِلَیْکَ لِتُخْرِجَ النَّاسَ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَی النُّور» (ابراهیم/1)

استفاده می شود: که نتیجه کار فرهنگی باید نجات مردم از ظلمات به نور باشد.

43.    از آیه: «الَّذینَ یُبَلِّغُونَ رِسالاتِ اللَّهِ وَ یَخْشَوْنَهُ وَ لا یَخْشَوْنَ أَحَداً إِلاَّ اللَّهَ» (احزاب/39)

استفاده می شود: که شهامت و شجاعت شرط لازم برای پذیرش مسئولیت فرهنگی است.

44.    از آیه:     «الْآنَ خَفَّفَ اللَّهُ عَنْکُمْ وَ عَلِمَ أَنَّ فیکُمْ ضَعْفا» (انفال/66)

استفاده می شود: باید حالات روحی مردم را در نظر گرفت و دستوری فوق طاقت یا فهم و عقل آنان صادر نکرد.

45.    از آیه:     «هذا رَبِّی فَلَمَّا أَفَلَ قالَ لا أُحِبُّ الْآفِلینَ» (انعام/76)

استفاده می شود: در مواردی باید با مردم مماشات کرد و همراه شد تا زمینه پذیرش فراهم شود و سپس به طور قاطع اعلام موضع کرد.

46.    از آیه:     «وَ لِتَسْتَبینَ سَبیلُ الْمُجْرِمین» (انعام/55)

می فهمیم: باید راه کج اندیشان را برای مردم تبیین نمود.

47.    از آیه:     «وَ أَنْذِرْ عَشیرَتَکَ الْأَقْرَبین» (شعراء/214)

می فهمیم: کار فرهنگی را باید از نزدیکان شروع کرد.

48.    از آیه:     «زَوَّجْناکَها لِکَیْ لا یَکُونَ عَلَی الْمُؤْمِنینَ حَرَجٌ فی أَزْواجِ أَدْعِیائِهِمْ» (احزاب/37)

می فهمیم: شکستن خرافات یکی از وظایف کسانی است که کار فرهنگی می کنند.

49.    از آیه:     «وَ إِنْ هُمْ إِلاَّ یَظُنُّون» (بقره/78)

می فهمیم: نباید پایه فکر و عمل ما، حدس و گمان باشد.

ص: 9

50.    از آیه:     «أَتَعْلَمُونَ أَنَّ صالِحاً مُرْسَلٌ» (اعراف/75)

می فهمیم: مخافان با ایجاد شک و تردید در میان مردم وسوسه می کنند.

51.    از آیه:     «الَّذینَ یَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَیَتَّبِعُونَ أَحْسَنَه» (زمر/18)

می فهمیم: در امور فرهنگی باید انتخاب احسن کرد.

52.    از آیه:     «لَنُحَرِّقَنَّه» (طه/97)

می فهمیم: باید با مراکز انحراف خیز برخورد انقلابی کرد.

53.    از آیات:     «ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلاً لِلَّذینَ کَفَرُوا امْرَأَتَ نُوح» (تحریم/10) و «وَ ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلاً لِلَّذینَ آمَنُوا امْرَأَتَ فِرْعَوْن» (تحریم/11)

می فهمیم: در کار فرهنگی باید الگوهای مثبت و منفی را با هم مقایسه کرد.

54.    از آیه:     «وَ لَقَدْ وَصَّلْنا لَهُمُ الْقَوْل» (قصص/51)

می فهمیم: کار فرهنگی باید تداوم داشته باشد.

55.    از آیه:     «وَ قُرْآناً فَرَقْناهُ لِتَقْرَأَهُ عَلَی النَّاسِ عَلی مُکْث» (اسراء/106)

می فهمیم: کار فرهنگی باید تدریجی باشد.

56.    از آیه:     «خُذِ الْکِتابَ بِقُوَّةٍ» (مریم/12)

می فهمیم: در کار فرهنگی باید جدی و پیگیر بود.

57.    از آیات:    «حَقَّ تِلاوَتِه» (بقره/121)؛ «حَقَّ جِهادِهِ» (حج/78)؛ «حَقَّ تُقاتِه» (آل عمران/102)

می فهمیم: در انجام هر کاری نهایت درجه عنایت را داشته باشیم و اگر حق آن را نمی توانیم انجام دهیم، لااقل از آنچه در توان داریم کوتاهی نکنیم. «فَاتَّقُوا اللَّهَ مَا اسْتَطَعْتُم» (تغابن/16)

ص: 10

58.    از آیه:     «وَ الْمُؤَلَّفَةِ قُلُوبُهُمْ» (توبه/60)

می فهمیم: برای کار فرهنگی روی مخالفان، باید ابتدا دل آنان را به دست آورد.

59.    از آیه:     «ما کانَ الْمُؤْمِنُونَ لِیَنْفِرُوا کَافَّةً» (توبه/122)

می فهمیم: در برنامه ریزی و مدیریت فرهنگی نباید تمام افراد را به یک سو سوق داد، بلکه باید «مِنْ کُلِّ فِرْقَةٍ مِنْهُمْ طائِفَة» را به کار بگیریم.

60.    از جمله:     «فَلَوْ لا نَفَر» (توبه/122)

می فهمیم: کارشناسان فرهنگی گاهی باید کوچ و هجرت کنند و نباید در مراکز علمی بمانند.

66.    از آیه:     «وَ لا تَسُبُّوا» (انعام/108)

می فهمیم: در فرهنگ ما ناسزا نیست، حتی نسبت به مخالفان

67.    از آیه:     «وَ إِذا نادَیْتُمْ إِلَی الصَّلاة» (مائده/58)

می فهمیم: در مواردی فریاد و هیاهو لازم است.

68.    از آیه:     «کَما صَبَرَ أُولُوا الْعَزْم» (احقاف/35)

می فهمیم: صبر و تحمل لازمه کار فرهنگی است.

69.    از آیه:     «تَعالَوْا إِلی کَلِمَة» (آل عمران/64)

می فهمیم: اگر به تمام اهداف خود دست نیافتیم، از تلاش برای رسیدن به بعضی از آن ها خودداری نکنیم.

70.    از آیه:     «سَواءٌ عَلَیْهِمْ أَ أَنْذَرْتَهُم» (بقره/6)

می فهمیم: انتظار هدایت همه مردم را نباید داشت.

71.    از آیه:     «فَاسْتَوی عَلی سُوقِه» (فتح/29)

می فهمیم: در امور فرهنگی باید روی پای خود بایستیم. مسئولین فرهنگی نباید مانند تاکسی باشند که هر مسافری با پیشنهاد هر مبلغی آن ها را به هر کوچه ای ببرد، باید همچون قطاری باشند که فقط روی خط خودش حرکت می کند و از مسیر خارج نمی شود.

72.    از آیات:     «یَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ مُهْتَدُون» (اعراف/30) «یَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ عَلی شَیْ ء» (مجادله/18) «یَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ یُحْسِنُون» (کهف/104)

می فهمیم: بسیاری از کارهای ما در دنیای خیال کار است و در واقع سرگرمی است.

ص: 12

 

73.    از آیه:     «عَامِلَةٌ نَّاصِبَة تَصْلیَ نَارًا حَامِیَة» (غاشیه/3و4)

می فهمیم: چه بسا تلاش ها و زحماتی که پایانش دوزخ است، زیرا گرفتار ریا و سمعه و عجب و غرور و منت می شود.

74.    از آیه:  «وَ کَیْفَ تَکْفُرُونَ وَ أَنْتُمْ تُتْلی عَلَیْکُمْ آیاتُ اللَّهِ وَ فیکُمْ رسوله» (آل عمران/101)

می فهمیم: راه نجات دو چیز است: مکتب(آیات الله)، رهبر (رسوله) (همان کتاب الله و عترتی) و ما باید در کار فرهنگی مزه مکتب را بچشیم و بچشانیم و نسبت به رهبران آسمانی عاشق شویم و عاشق کنیم.

75.    از آیه:     «أَنَا بَشَرٌ مِثْلُکُم» (کهف/110)،  «وَ یَمْشی فِی الْأَسْواقِ» (فرقان/7)، «رَسُولاً مِنْهُم» (بقره/129)، «فیهِمْ رَسُولا» (مؤمنون/32)

می فهمیم: زندگی و مسکن و مرکب مسئولین فرهنگی باید طبیعی باشد، نه سلطنتی و از اینکه ممکن است تحقیر شویم، نترسیم «وَ عِبادُ الرَّحْمنِ الَّذینَ یَمْشُونَ عَلَی الْأَرْضِ هَوْناً» (فرقان/63)

76.    از آیه:     «لِیَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْط» (حدید/25)

می فهمیم: کارهای فرهنگی باید موجب حرکت و قیام جامعه شود، نه رکود و جمود. باید ثمره ی «أَنْزَلْنا مَعَهُمُ الْکِتابَ وَ الْمیزان» قیام مردم باشد. در سیمای دین قیام و حرکت نهفته است. نگاه کنید به این آیات:

- «قُمْ فَأَنْذِر» (مدثر/2)    - «قِیاماً لِلنَّاس» (مائده/97)    - «أَقیمُوا»

- «قَوَّامین»        - «قائِماً ً»            - «الْقِیامَةِ»

- «قَیِّمَة» (بینه/3)        - «لِیَقُوم» (حدید/25)    - «اسْتَقامُوا»

که در همه ی اینها مسئله ی قیام و پایداری نهفته است.

ص: 13

77.    از آیه:     « لَیْسَ الْبِرَّ أَنْ تُوَلُّوا ... وَ لکِنَّ الْبِر» (بقره/177)

و از روایت:    « لَیْسَ الْزّهد ... بل الْزّهد» و « لَیْسَ الْسّخی ... بل الْسّخی»

می فهمیم: مسئولین فرهنگی هم روی نقاط مثبت تأکید کنند و هم نقاط منفی را مطرح کنند.

78.    از آیه:     «سَیَقُولُ السُّفَهاءُ» (بقره/142)

می فهمیم: باید قبل از طرح شبهه از سوی مخالفان، ما جواب را آماده داشته باشیم.

79.    از آیه:     «فَبِهُداهُمُ اقْتَدِهْ» (انعام/90)

می فهمیم: باید راه های حق طی شده اولیای خدا را پیروی کنیم و به اسم ابتکار، نوآوری، سنت های خوب دیگران را از بین نبریم.

80.    از آیه:     «وَ إِذْ قالَ لُقْمانُ لاِبْنِه» (لقمان/13)

می فهمیم: نقل کلام خوب از دیگران عیب نیست، خدای خالق از لقمان مخلوق مطلب نقل می کند.

84.    از آیه:     «فَقَبَضْتُ قَبْضَةً مِنْ أَثَرِ الرَّسُولِ فَنَبَذْتُها وَ کَذلِکَ سَوَّلَتْ لی نَفْسی» (طه/96)

می فهمیم: اگر هوای نفس با آثار رسول مخلوط شد، انسان را سامری می کند.

85.    از آیه:     «ما کانَ لِبَشَرٍ أَنْ یُؤْتِیَهُ اللَّهُ الْکِتابَ وَ الْحُکْمَ وَ النُّبُوَّةَ ثُمَّ یَقُولَ لِلنَّاسِ کُونُوا عِباداً لی» (آل عمران/79)

می فهمیم: مسئولان فرهنگی نباید کمالات خود را ابزاری برای استثمار دیگران قرار دهند و از آن سوء استفاده کنند.

86.    از آیه:     «کُونُوا رَبَّانِیِّینَ بِما کُنْتُمْ تُعَلِّمُونَ الْکِتابَ وَ بِما کُنْتُمْ تَدْرُسُون» (آل عمران/79)

می فهمیم: راه ربانی شدن، علم دین و تعلیم و تدریس دائمی کتب آسمانی است. (نه تصوّف و چلّه نشینی)

87.    از آیه:     «وَ لَوْ أَنهَُّمْ أَقَامُواْ التَّوْرَئةَ وَ الْانجِیلَ وَ مَا أُنزِلَ إِلَیهِْم مِّن رَّبهِِّمْ لَأَکَلُواْ مِن فَوْقِهِمْ وَ مِن تحَْتِ أَرْجُلِهِم» (مائده/66)

می فهمیم: اقامه قرآن و کار فرهنگی واقعی، اقتصاد جامعه را نیز رونق می بخشد.

88.    از آیه:     «یَأَهْلَ الْکِتَابِ لَسْتُمْ عَلیَ شیَ ْءٍ حَتیَ تُقِیمُواْ التَّوْرَئةَ وَ الْانجِیلَ وَ مَا أُنزِلَ إِلَیْکُم مِّن رَّبِّکُمْ» (مائده/68)

می فهمیم: اگر نتیجه کار فرهنگی، اقامه ی قرآن نباشد، کارهای ما پوک و پوچ است.

89.    از آیه:     «أَدْعُوا إِلَی اللَّهِ عَلی بَصیرَةٍ» (یوسف/108)

می فهمیم: کار فرهنگی باید بر اساس بصیرت باشد.

ص: 15

90.    از آیه:     «آمَنَ الرَّسُولُ بِما أُنْزِلَ إِلَیْه» (بقره/285)

می فهمیم: مسئولین  فرهنگی باید خودشان به آنچه مردم را به آن دعوت می کنند، ایمان داشته باشند.

91.    از آیه:     «أَ لَمْ تَرَ أَنَّهُمْ فی کُلِّ وادٍ یَهیمُون» (شعراء/225)

می فهمیم: نباید در هر وادی وارد شویم، بلکه باید راهی را بر اساس عقل و وحی انتخاب کنیم.

92.    از آیه:     «بَلْ کَذَّبُوا بِما لَمْ یُحیطُوا بِعِلْمِه» (یونس/39)

می فهمیم: اگر به چیزی علم نداریم آن را تکذیب نکنیم.

93.    از جمله:     «ائْتِ بِقُرْآنٍ غَیْرِ هذا» (یونس/15) و پاسخ پیامبر که فرمود:  «ما یَکُونُ لی أَنْ أُبَدِّلَهُ مِنْ تِلْقاءِ نَفْسی»

می فهمیم: رهبر فکری جامعه نباید تسلیم خواسته های نابجا شود.

94.    از آیه:      «تِلْکَ الدَّارُ الْآخِرَةُ نَجْعَلُها لِلَّذینَ لا یُریدُونَ عُلُوًّا فِی الْأَرْض» (قصص/83)

می فهمیم: کسانی که به نحوی اراده برتری طلبی در زمین دارند در قیامت جایگاهی نخواهند داشت.

95.    از آیه:     «وَ قَتَلَ داوُدُ جالُوتَ وَ آتاهُ اللَّهُ الْمُلْکَ وَ الْحِکْمَةَ وَ عَلَّمَهُ مِمَّا یَشاءُ» (بقره/251)

می فهمیم: الطاف الهی حکیمانه به افراد داده می شود.

96.    از آیه:     «لَکُمْ دینُکُمْ وَ لِیَ دینِ» (کافرون/6)

می فهمیم: نباید در برابر درخواست های نابجای مخالفان سازش کنیم.

ص: 16

97.    از آیه:     «وَ أَنَّهُ هُوَ أَضْحَکَ وَ أَبْکی» (نجم/43)

می فهمیم: گریه و خنده هردو ابزار مجاز برای کار فرهنگی اند.

98.    از آیه:     «فَلْیَأْتُوا بِحَدیثٍ مِثْلِه» (طور/34)

می فهمیم: در صحنه فرهنگی گاهی باید مبارزه طلبی کرد.

99.    از آیه:     «وَ احْذَرْهُمْ أَنْ یَفْتِنُوکَ عَنْ بَعْضِ ما أَنْزَلَ اللَّهُ إِلَیْک» (مائده/49)

می فهمیم: حتی شخص پیامبر باید مراقب نفوذ فرهنگی دشمن باشد.

100.    از آیه:     «إِنَّا وَجَدْنا آباءَنا» (زخرف/22،23)

می فهمیم: به نام میراث فرهنگی نباید هر راهی که دیگران رفته اند پیمود.

105.    از آیه:     «حَتَّی زُرْتُمُ الْمَقابِر» (تکاثر /2)

می فهمیم: خطر آمار زدگی به حدی است که گاهی مردگان را هم شمارش می کنند.

106.    از آیه:     «الْأَعْرابُ أَشَدُّ کُفْراً وَ نِفاقا» (توبه /97)

می فهمیم: افراد دور از فرهنگ، گاهی آلت دست کافران و منافقان قرار گرفته و از خود آنان بی منطق تر می شوند.

107.    از آیه:     «مُصَدِّقاً لِما مَعَکُم» (نساء /47)

می فهمیم: باید گفتار و عقائد خوب دیگران را بپذیریم و اقرار کنیم.

108.    از آیه:     «هؤُلاءِ بَناتی هُنَّ أَطْهَرُ لَکُم» (هود /78)

می فهمیم: در مبارزه با منکرات فرهنگی باید ابتدا راه های مجاز و حلال را گسترش دهیم.

109.    از آیه:     «فَلَمْ یَزِدْهُمْ دُعائی إِلاَّ فِراراً » (نوح /6)

می فهمیم: در بعضی افراد زمینه پذیرش وجود ندارد، بیش از تکلیف خود را خسته نکنیم.

110.    از آیه:     «بِلِسانِ قَوْمِه» (ابراهیم /4)

می فهمیم: باید با اخلاق و ادبیات مخاطب آشنا باشیم.

111.    از آیه:     «قالَ أَوْسَطُهُمْ أَ لَمْ أَقُلْ لَکُم» (قلم /28)

می فهمیم: برای ارشاد باید از همه فرصت ها بهره گرفت.

ص: 18

112.    از آیه:     «إِنْ تَکْفُرُوا أَنْتُمْ وَ مَنْ فِی الْأَرْضِ جَمیعاً فَإِنَّ اللَّهَ لَغَنِیٌّ » (ابراهیم /8)

می فهمیم: دعوت نباید به تملق کشیده شود.

113.    از آیه:     «لَیْلاً وَ نَهاراً » (نوح /5)

استفاده می شود: کار فرهنگی باید دائمی باشد.

114.    از آیه:     «لا تَتَّبِعْ أَهْواءَهُمْ » (مائده/48،49)

می فهمیم: رهبران فکری نباید تابع هوس های دیگران باشند.

115.    از آیه:     «قالَ عِلْمُها عِنْدَ رَبِّی» (طه/52)

می فهمیم: از پاسخ دادن به سوال هایی که در جوابش امکان فتنه است باید دوری کرد.

116.    از آیه:     «فَأَنْتَ لَهُ تَصَدَّی» (عبس/6) و آیه ی:  « فَأَنْتَ عَنْهُ تَلَهَّی» (عبس/10)

می فهمیم: برخورد دوگانه با افراد سرشناس و گمنام جامعه ممنوع.

117.    از آیه:     «وَ مِنْ قَبْلِهِ کِتابُ مُوسی إِماماً وَ رَحْمَة» (احقاف/12)

می فهمیم: باید به پیش کسوتان و کار آنها ارج نهاد.

118.    از آیه:     «لا تَغْلُوا فی دینِکُمْ وَ لا تَقُولُوا عَلَی اللَّهِ إِلاَّ الْحَقَّ إِنَّمَا الْمَسیحُ عیسَی ابْنُ مَرْیَم» (نساء/171)

می فهمیم: از غلو و افراط در امور دینی باید جلوگیری کرد.

119.    از آیه:     «أَرْسَلْنا رُسُلَنا تَتْرا » (مومنون/44)

می فهمیم: کار فرهنگی باید پیوسته باشد.

ص: 19

120.    از آیه:     «اللَّهُ نَزَّلَ أَحْسَنَ الْحَدیث» (الزمر/23)

می فهمیم: باید ارائه مکتب به نحو احسن باشد.

127.    از آیه:     «فَبَعَثَ اللَّهُ غُرابا» (مائده/31)

می فهمیم: می توان برای رشد و حرکت مردم از طبیعت و دنیای حیوانات نیز استفاده نمود.

128.    از آیه:     «لَیْسَ لَکَ مِنَ الْأَمْرِ شَیْ ء» (آل عمران/128)

می فهمیم: باید با صداقت بود و بیش از جایگاه و توان خود چیزی را ادعا نکرد.

129.    از آیه:     «ثُمَّ أَفیضُوا مِنْ حَیْثُ أَفاضَ النَّاس» (بقره /199)

می فهمیم: از مردم جدا نشویم و راه و خط ویژه ای برای خودمان باز نکنیم.

130.    از آیه:     «یُریدُ اللَّهُ بِکُمُ الْیُسْرَ » (بقره /185)

می فهمیم: خداوند دین را برای انسان آسان خواسته است.

131.    از آیه:     «فَإِذا فَرَغْتَ فَانْصَب» (شرح /7)

می فهمیم: در کار فرهنگی بازنشستگی نداریم.

132.    از آیه:     «ِ لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّه» (توبه /33)، (فتح/28)، (صف/9)

می فهمیم: چشم انداز ما به تاریخ امیدبخش است.

133.    از آیه:     «فَأَسَرَّها یُوسُفُ فی نَفْسِه» (یوسف /77)

می فهمیم: گاهی باید تهمت را شنید و در دل پنهان کرد و به رو نیاورد.

134.    از آیه:     «أَخْرِجُوهُمْ مِنْ قَرْیَتِکُمْ » (اعراف /82)

می فهمیم: گاهی باید بار تبعید را هم چشید.

ص: 21

135.    از آیه:     «إِنَّکَ لَمَجْنُون» (حجر /6)

می فهمیم: باید تحقیر را هم شنید.

136.    از آیه:     «لَیْسَ بی ضَلالَة» (اعراف /61) «لَیْسَ بی سَفاهَة» (اعراف/67)

می فهمیم: پاسخ بی خردان را باید با متانت داد.

137.    از آیه:     «إِنَّهُ لَیْسَ مِنْ أَهْلِک» (هود /46)

می فهمیم: وابستگان اگر در خط حق نباشند باید طرد شوند.

138.    از آیه:     «یَتَعَلَّمُونَ ما یَضُرُّهُم» (بقره /102)

می فهمیم: شعار «دانستن هر چیز بهتر از ندانستن آن است» غلط است.

139.    از آیه:     «لا تَسْئَلُوا عَنْ أَشْیاء» (مائده /101)

می فهمیم: معارف و مباحث فکری طبقه بندی دارند و طرح هر موضوعی برای هر فردی در هر سنی جایز نیست.

140.    از آیه:     «وَ السَّلامُ عَلی مَنِ اتَّبَعَ الْهُدی» (طه /47)

می فهمیم: به افراد منحرف حتی سلام نباید بکنیم.

143.    از آیه:     «وَ لَنْ تَرْضی عَنْکَ الْیَهُودُ وَ لاَ النَّصاری» (بقره /120)

می فهمیم: نباید در فکر راضی کردن همه باشیم.

144.    از آیه:     «هَلْ أَتَّبِعُکَ عَلی أَنْ تُعَلِّمَنِ مِمَّا عُلِّمْتَ رُشْداً» (کهف /66)

می فهمیم: باید به سراغ علمی برویم که در آن رشد باشد.

145.    از آیه:     «فَبُهِتَ الَّذی کَفَر» (بقره /258)

می فهمیم: منطق و استدلال باید به گونه ای قوی باشد که مخالف ضربه فنی شود.

146.    از آیه:     «قُولُوا قَوْلاً سَدیدا» (احزاب /70)

استفاده می شود: کار فرهنگی باید محکم و استوار باشد.

147.    از آیه:     «لا تَقُولُوا راعِنا وَ قُولُوا انْظُرْنا» (بقره /104)

استفاده می شود: از کلماتی استفاده کنیم که دشمن آن را دستاویز قرار ندهد.

148.    از آیه:     «ن وَ الْقَلَمِ وَ ما یَسْطُرُون» (قلم /1)

می فهمیم: ابزار کار فرهنگی قداست دارد.

149.    از آیه:     «إِذْ حَضَرَ یَعْقُوبَ الْمَوْتُ إِذْ قالَ لِبَنیه» (بقره /133)

می فهمیم: حتی در آستانه مرگ نباید از کار فرهنگی دست کشید.

150.    از آیه:     «یا صاحِبَیِ السِّجْنِ أَ أَرْبابٌ مُتَفَرِّقُون» (یوسف /39)

می فهمیم: برای کار فرهنگی باید با مخاطب محترمانه رفتار کرد.

151.    از آیه:     «وَ ما کُنَّا مُعَذِّبینَ حَتَّی نَبْعَثَ رَسُولا» (اسرا /15)

می فهمیم: بدون کار فرهنگی خداوند کسی را عذاب نمی کند.

ص: 23

152.    از آیه:     «قُمْ فَأَنْذِرْ » (مدثر /2)

می فهمیم: با گوشه گیری و انزوا کاری از پیش برده نمی شود.

153.    از آیه:     «قُمِ اللَّیْلَ إِلاَّ قَلیلاً » (مزمل /2)

می فهمیم: رهبران فکری باید مناجات های شبانه داشته باشند و از دو منبع قرآن و نماز انرژی بگیرند.

154.    از آیه:     «وَ ما کُنْتُ مُتَّخِذَ الْمُضِلِّینَ عَضُدا» (کهف /51)

می فهمیم: نباید در کار فرهنگی از هرکس کمک گرفت.

155.    از آیه:     «ما کانَ لِلْمُشْرِکینَ أَنْ یَعْمُرُوا مَساجِدَ اللَّه» (توبه /17)

می فهمیم: در امور دینی نباید از افراد غیر دینی کمک مالی بگیریم.

156.    از آیه:     «دَعاکُمْ لِما یُحْییکُم» (انفال /24)

می فهمیم: حقیقت کار فرهنگی ایجاد یک حیات معنوی در مخاطب است نه انتقال علوم و اصطلاحات.

157.    از آیه:     «فَعَزَّزْنا بِثالِث» (یس /14)

می فهمیم: گاهی باید با اعزام نیروی تازه نفس، نیروهای قبلی را تقویت کرد.

158.    از آیه:     «أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَ اجْتَنِبُوا الطَّاغُوت» (نحل /36)

می فهمیم: محور کار فرهنگی دعوت به یکتاپرستی و مبارزه با طاغوت است.

159.    از آیه:     «وَ تَواصَوْا بِالْحَقِّ وَ تَواصَوْا بِالصَّبْرِ » (عصر /3)

می فهمیم: راه نجات از خسارت در کنار ایمان و عمل، کار فرهنگی است.

ص: 24

160.    از آیه:     «إِنَّ الصَّلاةَ تَنْهی» (عنکبوت /45)

می فهمیم: نماز از مهمترین عوامل کار فرهنگی است.

167.    از آیه:     «لا تَقْرَبُوا الصَّلاةَ وَ أَنْتُمْ سُکاری حَتَّی تَعْلَمُوا ما تَقُولُون» (نسا/43)

می فهمیم: باید انجام کار فرهنگی براساس آگاهی باشد.

168.    از آیه:   «مَنْ یَأْتِ مِنْکُنَّ بِفاحِشَةٍ مُبَیِّنَةٍ یُضاعَفْ لَهَا الْعَذابُ ضِعْفَیْن» (احزاب/30)

استفاده می شود: حساب چهره های فرهنگی، دینی از حساب سایر افراد عادی جداست.

169.    از آیه:     «ادْفَعْ بِالَّتی هِیَ أَحْسَن» (فصلت/34)

می فهمیم: در کار فرهنگی باید تهاجم اخلاقی داشت.

170.    از آیه:     «إِنِّی لِعَمَلِکُمْ مِنَ الْقالین» (شعرا/168)

می فهمیم: باید با انحراف بد باشیم نه با منحرف.

171.    از آیه:     «عَزیزٌ عَلَیْهِ ما عَنِتُّم» (توبه/128)

می فهمیم: باید رنج و سختی مردم را ما لمس کنیم.

172.    از آیه:     «وَ مِنْهُمْ مَنْ یَلْمِزُکَ فِی الصَّدَقات» (توبه/58)

می فهمیم: دخالت در امور مالی حتی برای پیغمبر هم بستر نیش زبان می شود.

173.    از آیه:     «فَما آمَنَ لِمُوسی إِلاَّ ذُرِّیَّةٌ مِنْ قَوْمِه» (یونس/83)

می فهمیم: نسل نو برای کار فرهنگی آمادگی بیشتری دارند.

ص: 26

174.    از آیه:     «اجْعَلْ لَنا إِلهاً کَما لَهُمْ آلِهَةٌ » (اعراف/138)

می فهمیم: محیط در فکر و فرهنگ انسان اثر می کند.

175.    از آیه: «اذْکُرْ فِی الْکِتابِ مَرْیَم» (مریم/16) و آیه: «اذْکُرْ فِی الْکِتابِ إِبْراهیم» (مریم/41)

می فهمیم: یکی از راه های کار فرهنگی تجلیل از بزرگان است.

176.    از آیه:     «الَّذینَ إِنْ مَکَّنَّاهُمْ فِی الْأَرْض أَقامُوا الصَّلاةَ» (حج/41)

می فهمیم: وظیفه حکومت اسلامی کار فرهنگی است.

177.    از آیه:     «کَرَّمْنا» «فَضَّلْنا» «نَفَخْتُ فیهِ مِنْ رُوحی» (حجر/29 و ص/72) «أَحْسَنِ تَقْویمٍ» (تین/4) «إِنِّی جاعِلٌ فِی الْأَرْضِ خَلیفَة» (بقره/30)

می فهمیم: توجه به عظمت و جایگاه انسان انگیزه ای برای اثرپذیری و اثرگذاری است.

178.    از آیه:     «أَ أَنْتَ قُلْتَ لِلنَّاسِ اتَّخِذُونی وَ أُمِّیَ إِلهَیْن» (مائده/116)

می فهمیم: در امور فرهنگی باید گاهی به در بگوییم تا دیوار بشنود.

179.    از آیه:     «فَلْیَعْبُدُواْ رَبَّ هَاذَا الْبَیْتِ الَّذِی أَطْعَمَهُم مِّن جُوع» (قریش/4)

می فهمیم: تأمین نیازهای جدی مردم بستری برای دعوت آنهاست.

180.    از آیه:     «تَبْتَغی مَرْضاتَ أَزْواجِک» (تحریم/1)

می فهمیم: رهبران فکری نباید تحت تأثیر خواسته های نابجای همسر خود قرار بگیرند.

ص: 27

188.    از آیه:      « َأَماتَهُ اللَّهُ مِائَةَ عامٍ ثُمَّ بَعَثَه» (بقره/259)

می فهمیم: رسیدن به یک حقیقت، آن قدر ارزش دارد که باید یک پیامبر صد سال بمیرد و زنده شود، تا نکته ای بفهمد.

189.    از آیه:      «أَحَطْتُ بِما لَمْ تُحِطْ بِه» (نمل/22)

می فهمیم: ممکن است پرنده ی کوچکی مطلب مهمی را بداند که سلیمان هم از آن بی خبر باشد!

190.    از آیه:      «أَنْ تَقُومُوا لِلَّهِ مَثْنی وَ فُرادی» (سبأ/46)

می فهمیم: در قیام برای خدا، منتظر عده و عدة نباشیم.

191.    از آیه:      «وَ شاوِرْهُمْ فِی الْأَمْر» (آل عمران/159)

می فهمیم: بالاترین عقل ها و علم ها نیز باید مشورت بگیرد.

192.    از آیه:      «یس، وَ الْقُرْءَانِ الحَْکِیم» (یس/1و2)

می فهمیم: متون فرهنگی باید داراری استواری و استحکام بوده و از حکمت برخوردار باشد.

ص: 29

193.    از آیه:      «ما غَرَّکَ بِرَبِّکَ الْکَریم» (انفطار/6) و آیه « اقْرَأْ وَ رَبُّکَ الْأَکْرَمُ» (علق/3)

می فهمیم: خلقت انسان با صفت کریم الهی همراه است، ولی فرهنگ او با صفت اکرم.

194.    از جمله:      «مُکَلِّبین» (مائده/4)

می فهمیم: جایگاه آموزش تا آنجاست که اگر سگ هم آموزش دید، شکاری که بیاورد، حلال است.

195.    از آیه:      «کَلاَّ إِنَّ الْإِنْسانَ لَیَطْغی أَن رَّءَاهُ اسْتَغْنی» (علق/6 و7)

می فهمیم: انسان نباید هیچگاه خود را مستغنی ببیند وگرنه گرفتار طغیان می شود.

196.    از آیه:      «وَ زادَهُ بَسْطَةً فِی الْعِلْمِ» (بقره/247)

می فهمیم: داشتن علم و دانش شرط لازم و ضروری حاکمان جامعه الهی است.

197.    از آیه:      «وَ کَذلِکَ یَجْتَبیکَ رَبُّکَ وَ یُعَلِّمُکَ» (یوسف/6)

می فهمیم: بعضی علوم هدیه ی ویژه ی الهی است که البته به افراد ویژه داده می شود.

198.    از آیه:      «وَ إِذا قیلَ انْشُزُوا فَانْشُزُوا یَرْفَعِ اللَّهُ الَّذینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَ الَّذینَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجات» (مجادله/11)

می فهمیم: صاحبان علم دارای درجاتی هستند که باید به احترام آن ها دیگران برپاخیزند.

ص: 30

199.    از آیه:      «کَلِمَةً طَیِّبَةً کَشَجَرَةٍ طَیِّبَةٍ أَصْلُها ثابِتٌ وَ فَرْعُها فِی السَّماءِ» (ابراهیم/24)

می فهمیم: برکات کار فرهنگی منحصر به زمان خاصی نیست و ثابت و ماندگار است.

200.    از تقدم:      «عَلَّمَ الْإِنْسان» (علق/5) بر «خَلَقَ الْإِنْسان»

می فهمیم: ارزش کار فرهنگی و آموزش مکتب و شریعت، بیش از کارهای غیرفرهنگی است.

ص: 31